Het dilemma van de treinspringer

Als treinspringer ben je egoïstisch. Jouw laatste daad zorgt alleen maar voor ellende: de machinist en omstanders getraumatiseerd, de familie gebroken, de mensen boos, de trein vies. Nooit wordt de kant van de treinspringer gekozen: tijd voor verandering.

(Trigger warning: dit stuk gaat over thema's als zelfdoding en euthanasie.)

‘Zoals u merkt zijn we nog niet vertrokken; dit heeft te maken met de situatie dat we nog geen ‘veilig’ hebben ontvangen wegens een persoon langs het spoor. Zodra we ‘veilig’ hebben, zullen we vertrekken.’

De intercom wordt met een knars uitgeschakeld. Mensen in de trein kijken elkaar verdwaasd aan, kijken naar buiten, naar het perron waar ergens een persoon langs het spoor zou moeten lopen die ervoor zorgt dat wij niet kunnen vertrekken. Ik zie een man staan, vanuit een hoek waardoor het lijkt alsof ik de enige ben die hem ziet. Een man met een viezig, verkreukt en rommelig geknoopt ruitjesoverhemd, vieze blote voeten in zijn sandalen, een afgelebberd softijsje in zijn hand en bovenal een verwarde blik in zijn ogen. Dat moet hem zijn.

Als hij springt

Ik kijk naar rechts. Een verliefd studentenstelletje trekt mijn aandacht. Het meisje heeft haar hoofd op de schouder van haar vriend gelegd, de jongen rust zijn hoofd op het hare. Ik val half in hun gesprek. Zij spreekt zachtjes, hij daarentegen juist te hard. Hij windt er geen doekjes om: "Als hij springt, heeft hij er zelf toch geen last van."

Het meisje lacht ongemakkelijk en stemt niet bepaald van harte in met de mening van haar vriend. De jongen leidt uit de ongemakkelijkheid van zijn vriendin af dat hij zijn mening nog wat kracht moet bijzetten. "Ja, is toch zo? Hij heeft er zelf geen last meer van, maar wij allemaal wel. Wij komen te laat!" Het meisje lacht net zo ongemakkelijk als eerst, maar durft er niet echt tegenin te gaan. Ze geeft hem een kus.

We rijden weg, de situatie achter ons latend. Toch laat het me niet los. Het treinspringer-dilemma is een discussie die altijd op de achtergrond leeft, tot iemand daadwerkelijk voor een trein springt, zoals bij de urenlange ontregeling van het treinverkeer rond Utrecht Centraal naar aanleiding van een aanrijding met een persoon afgelopen mei. Dan leeft de discussie op, vol zienswijzen, meningen, argumenten en hier en daar harteloze opmerkingen.

Verliezers en 'egoïsten'

Vooropgesteld moet worden dat indien iemand besluit om voor de trein te springen, er slechts verliezers zijn. Voor de primaire slachtoffers, oftewel de treinspringer zelf, diens familie, de treinmedewerkers die met het trauma moeten leven en de forensisch medewerkers die de persoon in kwestie letterlijk van het spoor moeten schrapen is het ronduit tragisch en medelijwekkend. Voor de secundaire slachtoffers, oftewel de treinreizigers en overige spoorwegen-medewerkers die te kampen krijgen met vertragingen, gedoe en geïrriteerde bezwete mensen, is het ook ronduit balen, maar niet meer dan dat.

Het argument dat altijd rondzingt na dit soort tragische situaties, is dat de treinspringer ongelofelijk egoïstisch is. Jouw laatste daad als springer zorgt alleen maar voor ellende: de machinist en omstanders getraumatiseerd, de familie gebroken, de mensen boos, de trein vies. Alleen maar omdat jij het leven als treinspringer niet meer zag zitten.

Dit is dan ook vaak het punt waar de empathie stokt. Inlevingsvermogen opwekken voor de omstanders met vertraging of ander kleinzerig leed is relatief makkelijk, maar zelden wordt de kant van de treinspringer gekozen. En dat terwijl er veel te zeggen is voor de keuze van de treinspringer, al vergt dit misschien wat verdere toelichting.

Het dilemma

Hoe gek het voor sommige mensen ook klinkt: een treinspringer heeft goede redenen om een einde aan diens leven te maken. De duisternis heeft je in een hoek gedreven, je hebt verdriet, pijn, trauma’s en een leven waar geen verdere rek, potentie of lichtpuntjes meer te bekennen zijn. De volgende stap is 'actie' ondernemen, in welke vorm dan ook.

Al langer is bekend dat het voor iemand met een doodswens niet makkelijk is om deze wens ingewilligd te zien worden, met name voor jonge mensen. Wie zelfmoordneigingen toegeeft, staat een lang bureaucratisch traject te wachten in de systematische hoop je weer uit de duisternis te trekken.

In een kapitalistische democratie als de onze lever je als levend wezen immers meer op dan als lijk. Veel jonge mensen die woord bij daad willen voegen op de 'nette' manier, in de vorm van euthanasie, zien dit proces vaak vastlopen, ergens in de drek van de bureaucratie. Toon immers maar eens aan dat je consequent en duurzaam dood wil, bezien vanuit een langere periode met meerdere meetmomenten.

Het antwoord

Wat blijft er dan nog over? Andere vormen van zelfdoding zorgen ervoor dat je naasten direct geconfronteerd worden. Zelfverklaarde grappenmakers zeggen vervolgens dat je het best een cruise kan boeken en jezelf middenin de Atlantische Oceaan van boord moet gooien. Maar ook dat is - los van het onmenselijke sentiment van dit soort opmerkingen - natuurlijk verre van ideaal. Wat blijft er dan over?

De trein. Bereikbaar en effectief. Ook verre van ideaal en met veel nadelen, maar wanneer de duisternis je in heeft gesloten lijkt dit misschien nog wel helemaal niet zo’n slechte optie. Of in ieder geval de meest haalbare. Zeg het maar. Het dilemma van de treinspringer.

De trein stopt, we zijn aangekomen. Vijf minuten vertraging. Valt mee. Ik vraag me af hoe het met de man zou zijn.

Dit was een artikel geschreven voor en gepubliceerd door Studenten.com.