Een bittere pil? De toekomst van drugs

Elke generatie kent haar eigen genormaliseerde gezondheidsproblematiek. Waar vorige generaties roken tot een standaard verhieven en de huidige generatie dat deed met alcoholgebruik, lijken komende generaties op weg om in een drugsgenormaliseerde samenleving terecht te komen. Hoe erg is dat, en is het nog te voorkomen?

De strijd tegen de sigaret en het glas laat zien dat we als maatschappij niet altijd het cognitieve vermogen (willen) hebben om toekomstige gezondheidsproblematiek te voorzien. Spelen we met het steeds losser wordende drugsbeleid en het daaruit voortvloeiende toenemende gebruik gezondheidsproblemen voor volgende generaties in de kaart?

Roken en drinken

In de auto, in het restaurant, tijdens een kringverjaardag, in het vliegtuig, in de kantine: ooit was roken doodnormaal. Inmiddels is het tij gekeerd, nu gebleken is dat roken lang niet zo gezond of onschadelijk is als jarenlang werd beweerd. De ogen van Den Haag werden geopend door de wetenschap, en inmiddels kennen we allemaal de jarenlange strijd tegen de sigaret: door middel van overheidscampagnes, afschrikkende verpakkingen en steeds hogere prijzen - een pakje moet in 2040 zo’n veertig euro gaan kosten - wordt haast panisch gepoogd de sigarettenconsumptie een halt toe te roepen en zo de samenleving voor haar eigen ongezonde gewoontes te behoeden.

Ook drankgebruik is flink genormaliseerd: 59 procent van de bevolking van 18 jaar en ouder drinkt minstens één glas alcohol per dag. Vooral onder studenten is drinken de gewoonste zaak van de wereld, terwijl ook alcohol de nodige negatieve gezondheidsconsequenties kent. Al lijken deze misschien minder aanzienlijk dan die van roken of andere verslavende middelen, alcohol is samen met tabak nog altijd de grootste moordenaar binnen alle verdovende middelen - mede door deze normalisering. Wederom wordt deze bedreiging van de volksgezondheid door de overheid herkend en erkend, door bijvoorbeeld de de welbekende BOB- en Dranquilo-campagnes en de alcoholaccijns.

Drugs

Tot slot maken ook drugs een opmars wat normalisering betreft: de afgelopen weken was vaak in het nieuws hoe drugsgebruik onder studenten flink toeneemt. In coronatijd grepen veel studenten niet zelden naar drank en drugs; inmiddels doet een kwart van de studenten aan wiet, en worden drugs als XTC en cocaïne ook steeds vaker gebruikt. Een avond snuiven of pillen slikken is dan ook aanzienlijk goedkoper dan een avond drinken. Wietverkoop wordt natuurlijk al gedoogd, maar daarnaast wordt er in grote steden ook geëxperimenteerd met daadwerkelijke legalisering van wietverkoop (‘staatswiet’), en wordt de roep om regulering en legalisering van bijvoorbeeld XTC luider.

De weg lijkt daarmee steeds meer open te liggen voor een generatie met toenemend en genormaliseerd drugsgebruik. Vooral in de alsmaar toenemende prestatiesamenleving lijken drugs voor veel studenten en (jong)volwassenen een toevluchtsoord. De tijdsgeest staat steeds meer open voor drugsgebruik. De vraag die dan gesteld dient te worden is: wat is onze toekomst?

Toekomstscenario

Het meest aannemelijke scenario is er een waarbij de huidige lijn wordt doorgezet: in een liberaal en kapitalistisch land als Nederland is steeds meer ruimte voor drugsregulering. Ondanks het feit dat er binnen de politiek altijd partijen zijn die met argusogen naar drugs kijken, lijken deze middelen in het beleid van de afgelopen jaren steeds meer ruimte krijgen.

Hiervoor zijn ook genoeg voordelen aan te wijzen: door regulering staan meer schijven van de drugshandel onder toezicht van de (lokale) overheid, wordt drugscriminaliteit (deels) ondermijnd, het gebruik niet langer ontkend maar érkend, en kan de voorlichting worden verbeterd, met minder gezondheidsschade tot gevolg.

Tegenstand

Tegenstanders van drugsgebruik in het algemeen wijzen al snel naar de criminaliteit die het teweegbrengt (vaak bezien vanuit de Marengo-tendens) en de ernstige gezondheidsproblematiek die gepaard kan gaan met gebruik, en pleiten daarmee tegen enig drugsgebruik en voor regulering vanuit de overheid.

Dit alles zou echter geen dooddoener moeten zijn in het debat, want deze thema’s dienen juist bespreekbaar te zijn. Drugsgebruik blijft namelijk hoe dan ook in stand: dat Ruttes 'Wie coke snuift is onderdeel van het systeem van zware criminaliteit'-leus weinig teweeg brengt, bewijst dit. Menig student haalt hier de schouders over op. Als overheid kan je zwemmen tegen de stroming in of met de stroming mee, maar er moet gezwommen worden. Waarom dan niet met de stroming mee, en kiezen voor regulering en legalisering?

Nu of nooit

De lijn richting drugslegalisering en -regulering lijkt aannemelijk. Indien we deze lijn volgen, moeten we ons afvragen waar dit ons brengt. Wie de vergelijking trekt met de ontwikkelingen rond roken en drinken, ziet dat er op termijn - ongeacht of dit één, twee of meerdere generaties duurt - nieuwe gezondheidsproblemen op de loer liggen. We moeten dus óf nu handelen om toekomstige misère te voorkomen, of we wachten - net als bij roken en drinken - tot het te laat is, en de grote problematiek zich al voordoet.

Want wat zouden we doen om de nadelen van het groeiende regelmatige gebruik op te vangen als we weer te laat zijn? Zouden we dan campagnes als #trekhierdelijn #vierkwartjesisookeenhele of #snuifcultuurgeencoke op tv zien, in een (vaak vergeefse) poging om de gebruiker te ontmoedigen? Zouden coffeeshops beplakt worden met posters met vieze plaatjes en ontmoedigende leuzen? Zouden ook drugs onmogelijk duur worden gemaakt door accijnzen? Zouden we daarmee dus wéér te laat zijn, als gevolg van naïef beleid van een paar generaties eerder, met alle gevolgen van dien?

Bittere pil

In dat geval zouden onze pogingen tot regulering alsnog gefaald hebben. De weg richting drugslegalisatie en -regulering is er een met hobbels en kruispunten, maar wel een die we moeten bewandelen, ongeacht de uitkomst. Over de uitkomst hebben we gelukkig wél iets te zeggen. Lopen we - net zoals de vorige rook- en drankgeneraties - achter de feiten aan, of nemen we het heft in eigen hand en kiezen we eindelijk eens voor daadkracht? Laten we ons daarom niet blindstaren op drugsgebruik alleen, maar eens een keer vooruitkijken, zodat de toekomst van drugs hopelijk geen bittere pil zal blijken.