Een journalistieke code voor de nieuwsconsument

Waar journalistieke ethiek voor de journalist eindigt, begint de journalistieke ethiek voor de nieuwsconsument. De nieuwsconsument is zelf nieuwsbrenger geworden, waardoor het hoog tijd is voor een journalistieke code voor de nieuwsconsument.

Wie een blik werpt op de talrijke journalistieke codes, merkt dat ethiek een belangrijk onderdeel uitmaakt van het journalistieke landschap. Door de verschuiving van een informatiesamenleving naar een netwerksamenleving is journalistiek vervlochten met informatie, opinie, vermaak en sociaal verkeer. Hierdoor is de nieuwsconsument ook nieuwsbrenger geworden, waardoor de journalistieke ethiek geen éénrichtingsweg meer is. Het is dan ook tijd voor een journalistieke code voor de nieuwsconsument.

De nieuwsconsument als nieuwsbrenger

Nieuwsconsumenten hebben niet alleen rechten wanneer het aankomt op het ontvangen van nieuws, maar ze hebben ook verantwoordelijkheden en plichten. In het digitale tijdperk zijn nieuwsconsumenten steeds vaker zélf redacteur van hun nieuwsconsumptie.

En dat is problematisch. Momenteel wordt er te vaak voorbijgegaan aan het feit dat artikelen een eigen leven kunnen leiden. Zodra een artikel wordt gepubliceerd, wordt deze haast vogelvrij verklaard. Hoe vaak gebeurt het immers niet dat koppen, citaten of fragmenten uit het verband worden gerukt door de nieuwsconsument en zo een eigen leven leiden?

De drempel voor deelname aan het publieke debat is door de opkomst van de sociale media verlaagd, en nieuwsgebruik verandert in hoog tempo. De nieuwsconsument kan daardoor informatie verspreiden, in debat gaan, anderen overtuigen en dus meevormen aan het publieke debat. Nieuwsconsumenten kunnen zich daardoor langzaam maar zeker in bepaalde gevallen ook als nieuwsbrenger beschouwen. En voor nieuwsbrengers gelden regels.

Ethiek voor de nieuwsconsument

Nieuwsconsumenten moeten zich daarom in zulke gevallen op de hoogte stellen van hun plichten binnen het journalistieke domein. Journalisten zijn terecht gebonden aan de grenzen van de journalistieke ethiek, maar nieuwsconsumenten hebben daarentegen geen dergelijk referentiekader. De ethiek van de journalist houdt ergens op, maar momenteel neemt de nieuwsconsument voorbij dat punt een vergelijkbare ethiek niet over.

En op die scheidingslijn dient de ethiek voor de nieuwsconsument dan ook te beginnen. Journalistiek is het bieden van informatie om mogelijk te maken dat nieuws verwerkt kan worden en de wereld om ons heen geduid kan worden. Journalistiek moet door middel van nieuws vrijheid en zelfbeschikking bieden. Momenteel is de journalist daar ten volle voor verantwoordelijk, maar waarom is er voor de nieuwsconsument daarin geen taak weggelegd?

Een nieuwe journalistieke code

Het is daarom dus tijd voor een nieuwe journalistieke code, en wel een voor de nieuwsconsument. Nieuws kan een fluïde en licht ontvlambaar goed zijn, waar voorzichtig mee moet worden omgesprongen. Nieuwsconsumenten dienen daarom een mediageletterdheid te ontwikkelen, om zo nieuws te kunnen consumeren, bronnen te kunnen onderscheiden en op nieuws te kunnen reageren om zo de autonomie van de journalistiek te beschermen.

Deze plichten dienen dan ook centraal te staan in een nieuwe journalistieke code voor de nieuwsconsument van vandaag de dag. De journalistieke ethiek is geen éénrichtingsweg meer, maar daar wordt momenteel geen prioriteit aan gegeven. Een journalistieke code voor de nieuwsconsument kan het roer omgooien. Weg van de éénrichtingsweg richting ontsporing, maar juist op weg naar een versterkte journalistieke ethiek waarin voor zowel de journalist als de nieuwsconsument een rol is weggelegd.