Het minderwaardig-heidsgevoel als prestatie

Op LinkedIn struikel je er de laatste tijd over: mensen die de kleinste tegenslag al aangrijpen om dit te presenteren als een prestatie an sich. Dit gevoel van minderwaardigheid is een probleem dat zo snel mogelijk de wereld uit moet worden geholpen, wat de film Whiplash maar al te goed begrijpt.

'’There are no two words in the English language more harmful than ‘good job.’ ’’

Deze zin, afkomstig uit de film Whiplash waarbij een op het oog gestoorde jazzleraar zijn drummer tot het uiterste drijft, zingt vaak door mijn hoofd als ik eens in de zoveel tijd met lichte tegenzin mijn LinkedIn weer eens open. Deze zin werkt indirect door in bijna elk bericht die men op mijn tijdlijn - studenten, professionals - plaatst. Weer een student die (summa) cum laude afstudeert, weer iemand die een scriptie met een mooi cijfer heeft afgerond, iemand anders die haar of zijn zéér succesvolle stage vaarwel zegt en uitkijkt naar de volgende stap bij dat grote kantoor. Good job. Toch zie ik de laatste tijd steeds vaker berichten die voortspruiten uit een ander gemeengoed: tegenslagen.

Van het gras naar de hobbels

Het lijkt een trend te zijn om te laten zien dat tegenslagen ook voor mooie dingen kunnen zorgen. Een mooi streven, maar steeds meer mensen lijken op deze trein te springen door gebruik te maken van de meest kleinzielige tegenslagen. Doorstromen vanuit de mavo of het mbo om uiteindelijk een master te behalen (‘Ik moest van ver komen maar ondanks deze weg vol hobbels is het me toch gelukt!’), een persoon die het niet in je zag zitten (‘Vanaf dit moment was ik gebrand om het tegendeel te bewijzen!’) of een switch in opleidingen omdat het iemand toch niet beviel (‘Ik heb mezelf hervonden’). Ik doel dus niet op de echte heftige tegenslagen zoals rouw, verdriet, ziektes en dergelijke, maar op de lichte tegenslagen.

Nu heb ik eigenlijk al een hekel aan hoe social media werkt, waarbij alleen de zonnige kant van een leven wordt getoond, maar LinkedIn slaat alles. Het gras bij de buren is altijd groener: de cijfers hoger, de banen imposanter en de verhalen grootser. Ook ik doe hier deels aan mee, omdat ik me maar al te goed besef dat een goed cv en veel connecties tegenwoordig veel waard is en later als eventueel vangnet kan fungeren. LinkedIn kan daarom ook iets moois zijn en elke prestatie die op LinkedIn gedeeld wordt is natuurlijk - ongeacht de weg ernaartoe - zonder twijfel bewonderenswaardig.

Good job

Toch stoten het soort berichten, waarbij een minderwaardigheidsgevoel dat voortspruit uit een relatief kleine tegenslag wordt omgezet als een prestatie an sich, me steeds vaker tegen de borst. Natuurlijk, je zou ook kunnen stellen dat het tonen van tegenslagen juist een goede motivatiebron is voor mensen die zelf ook veel te maken hebben met tegenslagen. Iets om je aan vast te klampen, een voorbeeld of een stip aan de horizon om je aan op te trekken.

Dat is dan ook niet de kern van het probleem, want deze zit hem dus juist bij het aspect dat mensen steeds vaker voor het minste of geringste een minderwaardigheidsgevoel proberen om te zetten in een prestatie. Dit is iets waar we vanaf moeten, want de grotemensenwereld is immers niet gemaakt voor tere zieltjes.

Dit klinkt hard, maar is wel de realiteit: veel mensen, zeker op de universiteit, hebben weinig échte tegenslagen gekend in hun jonge leven. Op het moment dat ze een eerste tegenslag krijgen te verwerken, lijkt de wereld in hun handen te verkruimelen. Het hele leven zijn ze ondersteund, liefdevol behandeld, voor elk gemiddeld rapport dat je mee naar huis nam kreeg je een zakcentje en een aai over je bol. Good job.

Een schop onder je kont

Op het moment dat iemand tegen hen zou zeggen dat ze iets niet kunnen of simpelweg niet goed genoeg zijn, lijkt het klaar met de intrinsieke motivatie. Ook ik heb dit ten lijve ondervonden. Nooit had ik echt tegenslagen tijdens mijn school of studie, tot ik in mijn eerste jaar rechten in Amsterdam tijdens het tutorgesprek te horen kreeg dat de studie wellicht niet voor mij was weggelegd. Met dit gesprek heb ik in de tijd daarna met een boze ondertoon gepronkt, om maar te laten zien dat alles wat ik in de tijd na dat gesprek heb bereikt een échte prestatie was.

Dat is natuurlijk onzin. Waar lieve woorden of een compliment je soms vooruit kunnen helpen, heb je vaak pas echt iets aan een onorthodoxe schop onder je kont. Dit is soms veel meer waard dan de ‘good job’ die mij normaal ter ore viel. Een eye-opener of een duwtje in de goede richting door middel van een negatieve opmerking kan soms dus van veel meer waarde zijn op de lange termijn. Soms moet het vuurtje in iemand gewoon even worden opgestookt: ik ben mijn tutor dus met terugwerkende kracht niets minder dan dankbaar. Het leven zit nu eenmaal vol met kleine tegenslagen die overwonnen moeten worden: hoe eerder je met dit soort tegenslagen te maken krijgt - hoe klein ook - hoe beter. Het maakt je een betere versie van jezelf, gemotiveerder, met een duidelijk doel. Het maakt iets in je wakker.

In zekere zin zou je kunnen stellen dat de mensen op LinkedIn het ‘geluk’ hebben gehad een dergelijk moment of persoon in hun leven gehad te hebben. Juist door hiermee te gaan pronken, laat zien dat je de strekking niet hebt begrepen. Een kleine tegenslag is niets minder dan een hobbel op je weg, waardoor je meer gefocust gaat rijden. Door met deze hobbel te gaan pronken, laat je des te meer zien dat je het zonder deze hobbel misschien wel nooit op het punt van de weg had gestaan waar je nu staat. Een slachtoffer van de ‘good job’-samenleving. En dat zou niemand moeten willen.